اطلاعات زمینه ای و تعاریف
التهاب حاد کیسه صفرا (کوله سیستیت حاد) در اغلب موارد نیاز به جراحی فوری دارد که تشخیص آن با معاینه و سونوگرافی همواره مقدور نمی باشد. اسکن مجاری صفراوی، انسداد مجرای خروجی کیسه صفرا در اثر التهاب، عفونت و یا سنگ را نشان می دهد. همچنین این اسکن برای تشخیص عوارض پس از جراحی های مجاری صفراوی، افتراق انواع زردی نوزادان و تشخیص برخی ضایعات فضاگیر کبد بکار می رود. در صورت نمایان شدن کیسه صفرا می توان با گرفتن تصاویر پس از مصرف غذای چرب، شدت انقباض کیسه صفرا را نیز مشخص نموده و از این طریق به اختلال عملکرد کیسه صفرا پی برد. انجام این اسکن معمولاً نیاز به آمادگی دارد. به عنوان مثال ۴ ساعت ناشتا بودن برای بررسی التهاب کیسه صفرا و یا مصرف فنوباربیتال قبل از بررسی زردی نوزادان لازم است. سنتی گرافی کبدی-صفراوی یک روش تصویربرداری تشخیصی توسط پرتوداروهای نشاندار شده با TC-99m به صورت وریدی تزریق می شود و برای ارزیابی عملکرد سلولهای کبدی و باز بودن سیستم صفراوی می باشدکه بوسیله ردیابی تولید صفرا و جریان آن ازکبد به روده باریک از طریق سیستم صفراوی انجام می شود. طی این آزمون تصاویر متوالی ازکبد، درخت صفراوی و روده بدست می آید. در این مطالعه استفاده از جمع آوری و تحلیل کامپیوتری داده ها و همچنین تداخل فارماکولوژیک معمول می باشد.
کاربردهای شایع
الف) ارزیابی عملکرد سیستم کبدی-صفراوی
ب) بررسی یکپارچگی درخت کبدی-صفراوی
نحوه اجرا
الف)آمادگی بیمار
برای مشاهده کیسه صفرا، بیمار باید حداقل برای ۲ ساعت و ترجیحا تا ۴ ساعت قبل از تجویز پرتودارو ناشتا باشد. مصرف برخی داروها نظیر مورفین ممنوع می باشد. در صورتی که فرد باردار است باید کارشناس را مطلع نماید.
ب) اطلاعات قبل از انجام آزمون
لازم است بیمار کلیه اطلاعات موجود را اعم ازکلینیکی، آزمایشگاهی، رادیوگرافیک و سونوگرافیک همراه بیاورد. اطلاعات دیگری که به طور اخص با سنتی گرافی کبدی-صفراوی ارتباط دارند عبارتند از:
۱- سابقه جراحیهای قبلی به خصوص جراحی صفراوی و معدی-روده ای
۲- زمان صرف آخرین غذا
۳- داروهای مصرفی فعلی و آخرین زمان تجویز آنها
۴- نتایج مقادیر بیلی روبین و آنزیم کبدی
۵- نتایج اولتراسوند
ج) نحوه تصویربرداری:
در حالی که بیمار بر روی تخت دراز کشیده است دوربین گاما در قسمت جلوی شکم در ناحیه کبد قرار گرفته و از حرکت رادیو داروی تزریق شده در کبد، مجاری صفراوی و کیسه صفرا تا تخلیه آن به داخل روده باریک تصویربرداری می کند.
تصویربرداری بلافاصله بعد از تزریق شروع میشود و به صورت متوالی تا ۶۰ دقیقه، با تصاویر تاخیری ۴-۳ ساعته گرفت و در بعضی از بیماران (بیماران با حال عمومی بد، مشکوک به انسداد CBD و یا مشکوک به آترزی صفراوی) تصویربرداری تاخیری پس از ۲۴-۱۸ ساعت انجام می شود. اگر بیمار از نظر نشت صفراوی بررسی می شود ، تصویربرداری تاخیری (۴-۳ ساعته و دیرتر) و تغییر نحوه قرارگیری بیمار از عوامل موثر تشخیصی هستند.
تحریک با غذای چرب: برای اندازه گیری کسر جهشی کیسه صفرا می توان استفاده نمود.
فنوباربیتال: در خردسالان یرقانی که مشکوک به آترزی صفراوی هستند، پیش درمان با فنوباربیتال به میزان mg /kg /day 5 بدستور پزشک ارجاع کننده انجام می شود. این دارو معمولا به صورت خوراکی در دو دوز منقسم برای حداقل ۵-۳ روز قبل از تصویربرداری کبدی- صفراوی تجویز می گردد تا دفع صفراوی ماده نشاندار را تشدید نموده و بر ویژگی آزمون بیفزاید.
اسکن کبد و مجاری صفراوی در تشخیص موارد زیر کمک کننده می باشد:
- بیماران مشکوک کوله سیسیت حاد
- ارزیابی و تشخیص انسداد صفراوی
- تشخیص نشت صفراوی
- افتراق هپاتیت نوزادی از آترزی مجاری صفراوی
- تشخیص دیسکینزی کیسه صفرا
- تشخیص کیست مجرای کوله دوک