این رادیو دارو در درمان برخی از انواع سرطان های خون که مقاوم به درمان های دارویی هستند یا عودهای مکرر دارند، بکار می رود. این روش فاقد عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ سرکش و ریزش مو می باشد. برای انجام درمان با زوالین، قطع مصرف برخی از داروها توصیه می شود.
تشخیص و درمان لنفوم فولیکولار
به سرطانی شدن لنفوسیت ها لنفوم می گویند. لنفوسیت یکی از انواع سلول های سفید خون می باشد که از طریق شبکه ای به نام سیستم لنفاوی در بدن گردش می کند. این سیستم شامل مغز استخوان، طحال، تیموس . غدد لنفاوی می باشد. ارگان ها و عروق لنفاوی با همکاری یکدیگر سلول هایی را تولید و ذخیره می کنند که این سلول ها وظیفه دارند با عفونت مقابله کنند.
دو نوع لنفوم وجود دارد:
– لنفوم هوچکین (HL)
– لنفوم غیر هوچکین (NHL)
لنفوم غیر هوچکین شایع ترین نوع لنفوم می باشد. لنفوم فولیکولار یکی از انواع NHL می باشد که برخلاف سایر انواع NHLها معمولا رشد آهسته ای داشته و ممکن است تا چندین سال احتیاج به درمان نداشته باشد.
در این بخش به فاکتورهای خطرساز، طبقه بندی، علائم و درمان لنفوم فولیکولار پرداخته می شود.
فاکتورهای خطرساز لنفوم فولیکولار:
سن، جنسیت و نژاد فرد در احتمال ابتلای او به لنفوم فولیکولار تاثیر گذار است. تمایل ایجاد این لنفوم در خانم ها اندکی بیشتر از مردان می باشد و در آسیایی ها و سیاه پوستان در مقایسه با نژادهای دیگر کمتر است. این لنفوم در بزرگسالان دیده می شود و میانگین سن ابتلا به آن ۶۰ سال می باشد.
علائم لنفوم فولیکولار:
اولین علامت لنفوم فولیکولار تورم یک یا چند غده ی لنفاوی بدون درد مخصوصا در ناحیه ی گردن، زیر بغل و یا کشاله ی ران می باشد. اغلب افراد مراجعه کننده با لنفوم فولیکولار از تورم طولانی مدت غدد لنفاوی شکایت دارند. قبل از شروع درمان اندازه ی این غدد لنفاوی ممکن است چندین بار افزایش یا کاهش یابد.
برخی از افراد مبتلا به لنفوم فولیکولار ممکن است توده ای را نیز در شکم خود احساس کنند. این تومور ممکن است علامتی نداشته باشد اما ممکن است سبب ایجاد انسداد در سیستم گوارشی، ادراری یا عروق خونی شود.
تشخیص و مرحله بندی لنفوم فولیکولار:
تشخیص لنفوم فولیکولار با انجام بیوپسی و برداشتن بخشی از غده ی متورم و بررسی آن در زیر میکروسکوپ تایید می شود.
پس از قطعی شدن تشخیص، آزمایش های بیشتری برای تعیین میزان تهاجم و انتشار بیماری در بدن انجام می شود. این روند، مرحله بندی نامیده می شود که در تعیین نحوه ی درمان کمک کننده خواهد بود.
شرح حال و معاینه ی فیزیکی:
معاینه ی فیزیکی دقیق در تعیین میزان گسترش بیماری کمک کننده می باشد. این معاینه می تواند غدد لنفاوی متورم را در نقاط مختلف بدن مشخص کند.
آزمایش های تعیین مرحله ی بیماری:
چندین آزمایش برای مشخص کردن نواحی از بدن که با لنفوم فولیکولار درگیر شده اند، وجود دارد که می توانند شامل موارد زیر باشند:
– تست های خونی
– بیوپسی از مغز استخوان (برداشتن نمونه ی کوچکی از بافت مغز استخوان و بررسی آن)
CT – اسکن
PET – اسکن
اصطلاحات مرحله بندی:
اصطلاحات زیر در مرحله بندی لنفوم کاربرد دارند:
منطقه ی غدد لنفاوی: غدد لنفاوی موجود در یک ناحیه به همراه بافت اطراف آن را می گویند مانند غدد لنفاوی گردنی در ناحیه ی گردن، آگزیلاری در زیر بغل، اینگوئینال در کشاله ی ران یا مدیاستینال در قفسه ی سینه.
ساختارهای لنفاوی: ارگان ها یا ساختار هایی که بخشی از سیستم لنفاوی بدن می باشند. مانند غدد لنفاوی، طحال و تیموس
دیافراگم: عضله ی بزرگی که حفره ی شکم را از فضای قفسه ی سینه جدا می کند.
مرحله بندی: مرحله بندی شامل تقسیم بیماران به گروه هایی ست که بر مبنای میزان درگیری سیستم لنفاوی در هنگام تشخیص انجام می شود. مرحله بندی به تعیین پیش آگهی و گزینه های درمانی بیمار کمک می کند.
مراحل لنفوم:
مرحله ۱: تنها غدد لنفاوی یک ناحیه یا یک ساختار لنفاوی درگیر باشد.
مرحله ۲: تعداد ۲ یا بیشتری از نواحی یا ساختارهای لنفاوی یک طرف دیافراگم درگیر باشد.
مرحله ۳: نواحی یا ساختارهای لنفاوی در دو طرف دیافراگم درگیر باشد.
مرحله ۴: ارگان ها یا بافت های دیگری غیر از نواحی یا ساختارهای لنفاوی مانند مغز استخوان درگیر باشد.
هنگامی که مرحله ی بیماری مشخص شد با توجه به این که بیمار تب، کاهش وزن یا عرق شبانه داشته باشد از حروف A یا B نیز به همراه این مراحل استفاده می شود. A به معنای عدم بروز و B به معنای بروز این علائم می باشد. به عنوان مثال فردی که با مرحله ی ۱B لنفوم مراجعه کرده باشد به معنای این است که یک منطقه ی لنفاوی در این فرد درگیر شده و او علائم B را بروز داده است.
پیشرفت لنفوم فولیکولار:
سیر پیشرفت لنفوم فولیکولار بسته به سرعت رشد تومور و ارگان های درگیر دیگر، در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد. در برخی از افراد تا چندین سال ممکن است احتیاجی به درمان نباشد. در برخی دیگر ممکن است با بروز غلائم درمان شروع شود. این علائم می توانند شامل تب، عرق شبانه، کاهش وزن، درد، انسداد ارگان ها، کم خونی (آنمی) با تغییرات خونی دیگر باشد.
در برخی از افراد لنفوم فولیکولار ممکن است به لنفوم تهاجمی دیگری مانند DLBCL تبدیل شود که رشد سریعی داشته و احتیاج به مداخله ی درمانی فوری دارد.
درمان لنفوم فولیکولار:
درمان لنفوم فولیکولار به علائم بیماری، درجه ی تومور، سن و وضعیت سلامتی عمومی فرد بستگی دارد. اکثر افرادی که با این لنفوم مراجعه می کنند بیماری گسترش یافته ای دارند اما از آنجایی که لنفوم فولیکولار رشد آهسته ای دارد ممکن است زمان زیادی برای پیشرفت بیماری احتیاج باشد و در این دوره درمانی برای بیمار احتیاج نباشد. وقتی که علائم بیماری هنوز بروز نیافته باشد و ارگان های دیگر درگیر نشده باشند به نظر نمی رسد که درمان اولیه ی لنفوم فولیکولار بقای بیمار را بهبود بخشد. بنابراین توصیه می شود در این مرحله بیمار تحت مراقبت های دقیق واقع شود.
به علاوه آهسته بودن رشد این نوع از لنفوم پاسخ به درمان آن را کم می کند به همین دلیل اغلب این بیماری به طور کامل قابل معالجه نیست و هدف اصلی از درمان آن بهبود علائم بیمار می باشد.
ویژگی هایی که موجب می شود بیمار تحت درمان قرار گیرد می تواند شامل موارد زیر باشد:
-تورم پیشرونده ی غدد لنفاوی
– تب، کاهش وزن یا عرق شبانه
– افت سلول های خون
افرادی که علائم فوق را نداشته باشند معمولا با معاینه و آزمایش خون مرتب تحت نظر قرار می گیرند.
مراحل اولیه ی بیماری:
برخی از بیمارانی که با مرحله ی یک یا دو لنفوم فولیکولار مراجعه می کنند ممکن است با پرتو درمانی تنها درمان شوند.
پرتو درمانی: در پرتو درمانی از اشعه ی X پرانرژی برای توقف یا کاهش رشد سلول های سرطانی استفاده می شود. پرتو به غدد لنفاوی درگیر تابانده می شود. ممکن است غدد لنفاوی مجاور آنها نیز درمان شود. پرتو درمانی طی چند هفته و با دوز روزانه ی کم درمان می شود تا عوارض جانبی درمان بالا نرود. تعداد هفته های درمانی به دوز تجویزی پزشک بستگی دارد.
مرحله ی پیشرفته ی بیماری:
این مرحله شامل مراحل ۳ و ۴ لنفوم فولیکولار می باشد. گاهی اوقات مرحله ی ۲ لنفوم نیز به عنوان مرحله ی پیشرفته تلقی می شود.
گزینه های درمانی زیادی برای مرحله ی پیشرفته ی لنفوم فولیکولار وجود دارد. انتخاب نوع درمان به نظر بیمار و وضعیت بیماری فرد بستگی دارد. اکثر بیماران با این مرحله ی بیماری با داروی Rituximab و شیمی درمانی، درمان می شوند. برای بیماران مسن تری که علام بیماری را بروز داده اند اما نشانه ای از انسداد ارگان در آنها دیده نمی شود معمولا ایمنی درمانی با Rituximab توصیه می شود.
درمان با آنتی بادی: Rituximab یک آنتی بادی ست که برای درمان لنفوم فولیکولار استفاده می شود. این دارو اغلب به همراه شیمی درمانی تجویز می شود.
آنتی بادی، پروتئین خالص شده ای ست که روی سلول های خاصی اثر می گذارد. مزیت آن نسبت به درمان های دیگر مثل شیمی درمانی این است که تمامی سلول ها را تحت تاثیر قرار نمی دهد. بنابراین عوارض جانبی و خطرات طولانی مدت آن در مقایسه با شیمی درمانی کمتر می باشد.
شیمی درمانی: شیمی درمانی به استفاده از داروهایی جهت توقف یا کاهش رشد سلول های سرطانی اطلاق می شود. شمیمی درمانی روی سلول هایی که رشد سریعی دارند (مانند سلول های سرطانی) اثر گذاشته و از تقسیم یا تکثیر آنها جلوگیری می کند. از آنجایی که اکثر سلول های فرد بالغ رشد یا تکثیر زیادی ندارند کمتر تحت تاثیر داروهای شیمی درمانی قرار می گیرند به جر سلول های مغز استخوان، فولیکول های مو و مخاط مجاری گوارشی. عوارض جانبی شیمی درمانی به دلیل تاثیر این داروها بر روی ارگان های سالم بدن می باشد.
ترکیب داروهای شیمی درمانی رژیم شیمی درمانی نامیده می شود. رژیم های مورد استفاده برای درمان لنفوم فولیکولار می تواند شامل داروهای خوراکی باشد که طی یک روز مصرف می شود و یا به صورت دوره ای از طریق ورید به بیمار تزریق شود. یک دوره ی شیمی درمانی شامل زمان های تزریق دارو و فواصل استراحت بین آنها برای بهبودی بدن از عوارض جانبی ناشی از آن می باشد. به عنوان مثال یکی از رژیم های شیمی درمانی مرسوم شامل تزریق وریدی دو یا چند داروی مختلف به مدت یک ساعت می باشد که هر ۳ تا ۴ هفته انجام می شود. این دوره ی چند هفته ای یک دوره ی درمان محسوب می شود. اگر این رژیم ها ۳ یا ۴ دوره تکرار شوند درمان کامل حدود ۴ ماه به طول می انجامند.
رادیوایمونوتراپی:
رادیوایمونوتراپی (RIT) استفاده از ایزوتوپ های رادیواکتیو ذرات آلفا متصل شده به آنتی بادی می باشد در نتیجه پرتو می تواند به طور مستقیم به سمت سلول های سرطانی هدایت شود و دوز کمتری به ارگان های سالم برسد. در لنفوم فولیکولار برای انجام این درمان از Zevalin یا Bexxar استفاده می شود که به صورت وریدی تزریق می گردد. این درمان در بخش های پزشکی هسته ای بیمارستانها انجام می گیرد و پس از درمان فرد می تواند به منزل خود برگردد. تجویز رادیوایمونوتراپی احتیاج به تجهیزات ویژه و پرسنل آموزش دیده دارد.
پیوند مغز استخوان:
این درمان معمولا برای افرادی تجویز می شود که بیماری لنفوم آنها پس از درمان عود کرده باشد.
پیش آگهی لنفوم فولیکولار:
برای بیماران مبتلا به مرحله ی پیشرفته ی لنفوم فولیکولار میانگین بقای بیشتر از ۱۰ سال تخمین زده شده است. علایرغم رشد آهسته ی این بیماری اکثر افراد مبتلا به آن با درمان های موجود قابل معالجه نیستند.
محققان روشی را پیدا کرده اند که از تریق آن می توان طول عمر افراد مبتلا به لنفوم فولیکولار را تخمین زد. این روش همچنین در تعیین اثرگذاری شیمی درمانی برای این بیمارن مفید می باشد. برای این کار از ۵ فاکتور زیر استفاده می شود:
– سن بالای ۶۰ سال
– مرحله ی ۳ یا ۴ بیماری
– کاهش شمار سلول های قرمز خون
– درگیری بیش از ۵ ناحیه ی لنفاوی
– افزایش بیش از حد طیبعی سطح لاکتات دهیدروژناز خون