اطلاعات زمینه ای
تیروئید غده پروانه ای شکل در جلوی گردن است که وظیفه ساخت و ترشح هورمونهای تیروئید به نامهای T3 و T4را به عهده دارد. این هورمونها برروی عملکرد صحیح بسیاری اعضای بدن تاثیر دارند. بزرگ شدن غده تیروئید را گواتر می نامند که ممکن است ساده- سمی یا گره ای باشد. گره ها ممکن است یکی یا متعدد باشند. اکثر آنها خوش خیم بوده و تعدادی نیز بدخیم هستند. این اسکن جهت بررسی انواع اختلالات غده تیروئید انجام می گیرد. که در عرض ۳۰-۱۵ دقیقه بعد از تزریق وریدی m 99-Tc پرتکنتات یا ۲۴-۳ ساعت بعد از تجویز خوراکی ید رادیواکتیو به دست می آید. از طریق تصاویر بدست آمده می توان اندازه غده تیروئید، میزان برداشت آن در مقایسه با غدد بزاقی، بررسی گره های تیروئیدی و اختلالات عملکرد آن را ارزیابی نمود. مصرف برخی داروها مانند لوتیروکسین، لیوتیرونین و متی مازول می تواند بر روی اسکن تأثیر بگذارد لذا در صورت نیاز و با تشخیص پزشک، ممکن است نیاز به قطع این داروها باشد. با توجه به نمای اسکن، می توان بین گره های تیروئیدی پر کار (Hot) و یا کم کار (Cold) که نیاز به درمان های متفاوتی دارند، افتراق قایل شد. بررسی توده های گردنی با گسترش به قفسه سینه از دیگر کاربردهای عمده اسکن تیروئید با یُد ۱۳۱ است. در این روش، ۲۴ ساعت پس از تجویز مقادیر بسیار اندک یُد ۱۳۱، تصویربرداری از منطقه گردن و قفسه سینه انجام می شود و می توان بافت تیروئیدی گسترش یافته در قفسه سینه را تشخیص داد .دانستن نتیجه سونوگرافی نیز به تایید تشخیص کمک می کند.
کاربردهای شایع
۱) ارتباط ساختار عمومی غده تیروئید ( به طور مثال بزرگی ندولار یا منتشر) با عملکرد آن. این امر برای تشخیص بیماری Graves’ از گواتر ندولار سمی مفید می باشد، تمایزی که از نظر تعیین مقدار ۱۳۱ -I مورد نیاز برای درمان هیپرتیروئیدیسم اهمیت دارد.
ب) ارتباط معاینه تیروئید با یافته های سنتی گرافی برای تعیین میزان عملکرد در نواحی یا ندولهایی که از نظر بالینی مشخص شده اند.
۲) تعیین موقعیت بافت تیروئید نابجا (مانند زبانی) یا تشخیص این که آیا کیست مجرای تیروگلوسال مشکوک، تنها بافت تیروئید فونکسیونل موجود می باشد.
۳) ارزیابی یک توده گردنی یا زیر جناغی (substernal). با سنتی گرافی رادیونوکلئیدی می توان تاکید کرد که آیا توده، بافت تیروئید فونکسیونل می باشد.
۴) افتراق تیروئیدیت (بطور مثال تحت حاد یا خاموش silent””) و هیپرتیروئیدیسم ساختگیی (factitious) از بیماری Graves’ و سایر اشکال هیپرتیروئیدیسم.
نحوه اجرا
الف) آمادگی بیمار
اجتناب از مواد مداخله گر تجمع ید رادیواکتیو در تیروئید تحت تاثیر عوامل متعددی می باشد.
الف) داروهایی مانند هورمون تیروئید و عوامل ضد تیروئیدی که بر محور هیپوفیز-تیروئید تاثیر می گذارند.
ب) غذاهای یددار(مانند جلبک، خرچنگ) و داروهای حاوی ید (مانند کنتراست یددار، آمیودارون، بتادین).
به استثنای موارد خاص (بطور مثال برای تعیین اتونوم یا خودکار بودن یک گره)، سنتی گرافی تیروئید را برای حذف این فاکتورهای مداخله گرباید برای مدت زمان کافی به تاخیر انداخت.
ب) موقعیت بیمار
بیمار باید به صورت طاقباز یا وضعیت نشسته و گردن به صورت کشیده (extended) توسط بالشی که زیر شانه های بیمار گذاشته شده، قرار گیرد.
پ) اطلاعات قبل از انجام آزمون
۱- احتمال مصرف داروهای مداخله گر (مانند هورمون تیروئید، داروهای ضد تیروئیدی، داروهای حاوی ید)
۲- کنتراست یددار قبلی
۳- مصرف مواد غذایی غنی از ید
۴- اطلاعات آزمایشگاهی قبلی شامل نتایج آزمایشات عملکرد تیروئید
۵- بارداری / شیردهی / پرستاری بچه
۶- نتایج تصویربرداری قبلی تیروئید
۷- نتایج قبلی جذب تیروئید
۸- تجویز اخیر رادیونوکلئیدها